Мария Күжүгет. Адыг Оглу Ойнараак

Адыг оглу ойнаарак
 
Ачылыгның ойнаараа
Адыг оглу бо-дур.
Арны-бажын топтаарга,
Арты-иштин көөрге,
Ээзи болган оолга
Элдеп дөмей, чаптанчыг.
Борбак кара карактары,
Бопугур чаагы бо.
Мойну кыска, чолдак,
Боду арай тырың.
Ийи холу датпагар,
Ийи буду дазагар,
Кулактары делбигир,
Кудуруу… шуут чок.
 
 Моортай
 
Бодунга-ла дегбес болза,
Моортайның чаңы оожум.
Хорадатса, бодуң шоруң –
Холуңдува дырбактаптар.
 
Маажым чыткаш, удуурунга,
Балык, эътке, сүтке ынак.
Чаңгыс көрбес дайзыны –
Чазый-чилби күске ол-дур.
 
Бора-хӨкпеш

Тараа көрүп каан болза,
Таалап, тоткаш, ырын ырлаар.
Хүннээрекке дөгеленгеш,
Күжүр хөкпеш база ырлаар.
Борбак хырны тодуг болза,
Бора-хөкпеш хилинчек чок.
 
Койгунак
 
Койгунакты улус шупту
Хоомай бодаар, кочулаксаар.
Майышкак бол, шоюшкак бол,
Маңнаптарга, кым-даа четпес.
 
БӨмбҮк  биле  оол
 
Бөмбүкчүгеш
Бөрбеңнеп,
Пөдүңейнип шурады.
 
Оолчугаш
Опаңнап,
Ооң соондан сүрүптү.
 
Кайызын-даа
Кандыг дээр –
Кашпагай, маңгыр-дыр!
 
Фонарь чырыы
 
Фонарь чырыын көргеш,
Бопуй шымдай айтырган:
– Дээрде айның чырыын кым
Демирдиве суп кааны ол?
 
ДииҢчигеш
 
Улуг эвес боттуг,
Улуургак чаңы чок.
Ырбыска бичии бол,
Ыяш дамчып шураар.
 
Дидим, дүрген, ажылгыр.
Дииңчигеш угаанныг.
Кыштап чиир тооруун
Кымны мурнай курлап аар.
 
Анайжыгаш
 
Ангор өшкүм оглу
Анайжыгаш бо-дур.
Аккыр, хоюг дүгү
Артында дыдыраш.
Авазын кыйгырып,
Алгырары өткүт.
Кажаа, хая кырлаар –
Кашпагайы кончуг.
Тенектени бергенде,
Дешкилеп маңнаар.
Чоогунда өөрүн
Содааже кыйгырып,
Дөңгүр бажын дөгеп,
Дөскел чок чаңнаар.
 
Дырбактыг
 
Дииспей дег, бажыңга
Диленип олурбас.
Хая-даштыг черде
Халып-маңнап чоруур
Моортайга дөмей
Бора-шокар аңны
Дырбактыг деп адаар –
Дыка солун-дур бе?
 
Эргин  артап  кирип  ор
 
Ажыл шагы төнгелек,
Авам чанып келгелек.
Байлак угбам шагда-ла
Бажың иштин аайлапкан.
Олуртурга, ынавас
Ойнаараамны удуткаш,
Кежээпей мен орунум
Хере-чаза эдиптим.
 
Самдан акым шаланы
Чаа-ла чуп доозупту.
Моортай аңаа чүгүргеш,
Боду тайып ужуп тур.
 
Огланып кээр опчокпай
Оюнзак ыт ээре-дир.
Эргим авам турупкан
Эргин артап кирип ор.
 
Эник
Өшкү, хойлар хамаанчок,
Өрген безин эскергеш,
Тура дүшпес, долганып,
Туругладып туруп бээр.
 
Өске кижи көргенде,
Өөндүве чагдатпас.
Ээргизи кыпсынчыг,
Эник ыдым эрестиг.
 
Ээзи мени ээрипкеш,
Эгени бээр – огланыр.
Чажындан-на коданчы
Чараш эниим чаптанчыг.
 
Инек
 
Одарындан инээвис
Орай чанып чедип кээр.
Авам дораан саарга,
Амданныг сүт хууң долар. 
 
Сагган соонда инээвис
Саат дайнап чыдып аар.
Эртенинде дагын-на
Ээрем дег сүдүн бээр.
 
Өремезин, сүдүн
Өргүп берип чоруур
Инек дээрге бистиң
Идегелдиг малывыс.
 
Эгениксей  берген
 
Омак деп оол бөгүн арай
Орайтадыр оттуп келген.
Улус шупту шагда турган,
Удаан орнун эдип каапкан.
Ясли баар Эрес безин
Ыяк кылдыр кеттинипкен.
 
Соңга өттүр хүннү көөрге,
Солуну хөлчок – борбак кызыл.
– Авай, авай, хүннү көр даан,
Анаа-ла чоп кыза берген?
– Эрттир удаан сени көргеш,
Эгениксей бергени ол-дур.
 
Адыг

Адыг боду коргунчуг,
Аажок улуг, дүрзүнчүг.
Чиксээр чеми элдептиг –
Чигирге ынак, чаптанчыг. 
 
Койгун

Сүргүн кээрге,
Сүрээдевес.
Ийи шурааш,
Изин будаар.
Өйү кээрге,
Өңүн солуур.
Койгун черле
Кончуг кажар.