Вишняларның боттары-ла аасче кирип кээрин манавас. Молдав тоол

Хөлчок чалгаа, чалгаа боорда мырыңай удуур деп барган кижи чурттап чораан иргин. Вишнялар ооң аксынче боттары кирип, кым-бир кижи белен кылдыр дайнап бээрин манап олурар турган. А чалгаа чорук кижини түрегделге чедирер-ле болгй. Мырыңай бергедеп кээрге, чалгаапай канчалган деп? Илбичи кадайга барып көрейн, ол мээң кежик-чолумну өскертип, ажыл кылбас кылып кагзын, чүгле байырлалдар турар, чаңгыс ажыл хүннүг болур, ол хүн артында куда дүшкен турар болзун деп шиитпирлеп ап-тыр.
Ынчангаш ол чүктээр хавын ыяшка азынгаш, кежик-чолун дилеп чоруп каап-тыр. Чоруп-ла орган, чоруп-ла орган, бир аргага келгеш, эмин эрттир арган болгаш тас баштыг бөрүге таваржы берип-тир.
Кайнаар бар чыдарың ол?- деп, бөрү оон айтырган.
— Илбичи кадайже кежик дилеп бар чор мен, чырык черге канчап аас-кежиктиг чурттаарымны билип алыр дээш.
— Илбичи кадайже бар чыдар болзуңза, мээң бажым дүгү үнүп келзин дизе, чүнү канчалза экил, айтырар сен аа.
-Ындыг-дыр, бөрү, айтырар мен.!
Чалгаапай ол-ла чоруткаш, оңуп саргара берген бүрүлерлиг виноград дөзү көрүп каап-тыр.
-Кайнаар бар чыдарың ол, буянныг кижи?- деп, виноград дөзү кижи ышкаш айтырып-тыр.
— Илбичи кижиже.
— Чүге?
— Моон соңгаар ажылдавас, даарта хүн дугайында бодавас, боярлар ышкаш чурттаар ындыг эки кежик-чол дилеп алыр дээш.
— Бир тээ сен илбичи кижиже бар чыдар болзуңза, чаа бүрүлер үнүп келзин дизе, чүнү канчалза экил, айтырар сен аа.
— Айтырар мен, айтырбас боор ийикпе- дээш, чалгаапай улаштыр чоруп каан.
Ол-ла чоруп оргаш, бир хемге келген. Сугдан боостаазы ыжык хөлчок улуг балык үнүп кээп-тир.
— Бээр чоокшулап келем- деп, балык орук кижизинче имнээн.
Чалгаапай чеде берген.
— Кайнаар бар чыдарың ол?
— Илбичи кижиже.
— Чүге?
— Кежик-чол дилеп, моон соңгаар канчаар чурттаарымны билип алыр дээш.
-Бир эвес илбичи кижээ чеде берзиңзе, ыжык боостаамны канчалзымза .экил,айтырар сен аа, ыжыы хүннүң-не дам бар чыдар ышкажыл.
— Ындыг-дыр, айтырар мен.
Чалгаапай оон чоруткаш, арга иштинде оймакта бир суг бажынга кээп-тир, суг бажында ак платьелиг, бажында чечектерлиг уруг олурган.
— Чүү кижи силер?- деп айтырган.
— Ядыы тояанчы-дыр мен ийин.
— Кайнаар бар чыдарың ол?
— Илбичи кижиже.
— Меңээ ужурашкыже чедир үр чоруп келдиң бе?
— Үр.
— Орукка чоруп ора, кымнарны көрдүң?
— Тас баштыг бөрү-ле көрдүм.
— Бөрү сеңээ чүнү чугаалады?
Кайнаар бар чыдарымны чугаалап бээримге , бажының дүгү үнүп келзин дизе, чүнү кылза экил. Билип кээр сен дээн чүве.
— Ажыл кылбас чалгаапайның чүрээн чиир болзуңза, бажың дүгү үнүп кээр деп чугаалаар сен. Оон ыңай кымны көрдүң?
— Оңуп калган бүрүлерлиг виноград дөзү. Ооң соонда черле оңуп катпас чаа бүрүлер үнүп келзин дизе, чүнү канчалза экил, билип кээр сен дээн чүве.
— Шаг-шаанда-ла ооң дазылдарының чанынга алдынныг доңга хөөп, шыгжап каан-дыр, каскаш, доңганы оон ап кааптар кижи тыптып кээр болза, ынчаарда ам чаа бүрүлер үнүп, салбак будуктарлыг апаар-дыр деп чугаалаар сен. Оон ыңай кымны көрдүң?
— Ыжык боостаалыг улуг балык.Аарыындан адырлып алыр дизе, чүнү канчалза экил, билип кээр сен дээн чүве.
— Ооң танааның пагында үнелиг даштар чыдыпкан. Ону чара кескеш, даштарны ап кааптар болза, анаа апаар.
— Ынча деп чугаалаар мен.
— Ам дедир чорувут, че.
— Канчап чоруптар мен? Мен бээр кежик-чол дилеп келген-не болгай мен.
— Келген орууң-биле дедир чана бер, кежик-чолуң сени орууңда манап турар. Бир эвес эгинде баштыг болзуңза, аас-кежиктиг чурттай бээр сен, а чок болза- бодуң бурууң-дур.
Чалгаапай дедир чоруп каап-тыр. Чоруп-чоруп балыкка келген.
Балык оон айтырып-тыр:
— Че, илбичиң чүнү чугаалай-дыр?
— Сээң танааңның пагында эртине даштар чыдыпкан, ону чара кескеш, даштарны уштуп кааптар кижи тыпты бээр боза, анаа апаар-дыр- диди.
Балык ону ээрежип эгелеп-тир:
— Буянныг кижи, меңээ дузадан чедирип, ол танаамны чара кескеш, эртине даштарны уштуп берип көр, шаңналынга ол эртинелерни бодуң ап алыр сен.
— Хоржок, чоруурум ол, мени кежик-чолум  орукта манап чыдар, сен чогуңда-ла, мээң хамык чүвем чедер.
Чалгаазы ооң чединмезинден күштүг болганы ол-дур ийин.
Улаштыр чоруп каап-тыр. Чоруп-чоруп бир көөрге, виноград дөзү бо туруп-тур, доктаазын дээш олче будуктарын чайып туруп-тур.
— Че, чүү болдуң, буянныг кижи, илбичиңге бардың бе?
— Бардым-на.
— Чүнү чугаалай-дыр?
— Мынча дей-дир. Сээң дазылдарыңның чанында алдын дашка хөөп каан, дазылдарыңның үнеринге шаптыктап турар, ынчангаш кадып турар-дыр сен.
— Бир эвес ындыг болза, дузалап көр, алдынныг доңганы казып ужулгаш, бодуң ап ал. Меңээ-даа, сеңээ-даа эки ышкажыл.
— Хоржок, чер казып хилинчектенириниң орнунга чорупканым-на дээре боор: мени аас-кежиим орукта манап чыдар, сен чогуңда-ла, мээң хамык чүвем четчир-дир ийн.
Улаштыр чоруп каап-тыр. Ынчап чорда, бөрүзү бо катап ужуражып кээп-тир.
— Че, чүү болдуң, илбичиңни көрдүң бе:
— Көрдүм-не.
— Ол чүнү чугаалай-дыр? Бажым дүгүн канчап өстүрүп алыр мен?
-Сен ажыл кылбас чалгаапайның чүрээн чиир ужурлуг кижи-дир сен.
— Оон ыңай чүнү көрдүң, дыңнадың? Каяа бардың?
— Хөйнү көрдүм. Кадып каар деп барган виноград дөзү көрдүм.Ооң дазылдарының чанында алдынныг доңга хөөп каан, үнеринге шаптыктап турар. Алдынны казып уштуп каап көр, бодуң ап алыр сен деп диледи, ооң меңээ херээ чүү боор. Мени аас-кежии оруумда манап чыдар-ла болгай, хамык чүвем четчир болур.
— Оон ыңай кымны көрдүң?
— Эртине даштар долган ыжык танактыг улуг балык көрдүм. Балык ооң танаанда пагын чара кезип, даштарны уштуп, аарыындан камгалап каарын менден диледи. А мен далашкаш, ынавайн чоруптум.
Бөрү боданып шаг болган.Чалгаага тудуп чиртирге, угааны бичии болур чүве-дир деп шиитпирлээн. 
— Сен дег чалгаа, сенден мелегей чүве чок-тур. Алдынныг доңганы казарындан, балыктың эртине даштарлыг ыжык танаан чара кезип бээринден чалгаараан. Ол хире байлак-биле өлгүжеге чедир сагыш амыр чурттавас ийик сен бе.
Ынча дээш бөрү чалгаапайның кырынче шурай бергеш, бичии-даа чүве арттырбайн, дөгере чипкен.
Оон эгелээш-ле вишнялар боттары-ла аасче кирип кээрин манап орар кижи  эки чүвеге четпес деп чугаалажыр апарган чүве-дир.