Суг лилиязы. Индий тоол

Шаг-шаанда кижилер болгаш аңнар тайбың болгаш аас-кежиктиг чурттап чораан чүве-дир. Ынчангаш кыштың соогун-даа , хат-кавысканы-даа көрбейн чораан.
Аңнар дээрге мырыңай амыр, чааш-чөпшүл, кижилер аайындан эртпес. Кижилер дайын деп чүве билбес, кожа-хөлбээ улустарындан-даа коргуп-сүртеп турбаан.
Индейлер хүндүс бөмбүк болгаш өске-даа күш болгаш аваангыр чорукту негээр оюннар ойнаар, а кежээлерде дээрде сылдыстар кайгаар дээш дашкаар үнгүлеп кээр. Индейлер сылдыстарны Улуг Сүнезинниң, Сылдыстар Чуртунче чалап турары эки кижилерниң чурту деп санаарлар.
Бир-ле дүне индейлер чиге мурнуу чүкте бедик даг сынының шышпык бажында бир сылдыс чырып келгенин көрүп кааннар. Дүнелер эрткен тудум, улам улгадып, чоокшулап, чырыы дам бар чыткан.
Дээди баштыңчызы ол тывызыкты шиитпирлээри-биле чөвүлел чыгган. Чамдыктары ол сылдысты кандыг-бир айыыл дугайында оштап турары ол-дур, а бир чамдыктары бир-ле эки чүве болур дээн-дир дижир болган. А чамдык кижилер ол сылдысты билир, оларның өгбелери ону дайын-даа болурунуң демдээ деп санап турар дээр болган. Чөвүлел чүгле манаар апарган-дыр деп шиитпирлээн.
Ай чырыы эрте берген. Демги сылдыс тывылбас тывызыын чажырып алгаш, чивеңейнип чырывышаан. Дүне бир оол мындыг дүш дүжээн. Аңаа чараш уруг чедип келгеш, мынча дээн-дир:
— Мени сээң чонуңнуң чери хаара туда берди. Мен силерниң чечектериңерге, куштарыңарга, хемнериңерге,хөлдериңерге база дагларыңарга ынак-тыр мен. Ынчангаш мен Сылдыстар Чуртунда бодумнуң угбаларымны каапкан мен: ам силерниң араңарга чурттаксап тур мен. Бодуңнуң мерген угаанныгларыңдан болгаш улуг баштыңнарыңдан мен каяа чуртазымза экил, айтыр. Аас-кежиктиг кижилерлиг черге чурттаксаар күзелимни оларга чугаалап бер. Кижилер меңээ ынак болзун дизе, кандыг болзумза экил деп база айтыр.
— Оол оттуп келгеш, дораан-на үне халааш, мурнуу чүкче көрген. Кайгамчык сылдыс ол-ла черинде хевээр чырып турар болган. Даң адары билек, чөвүлел майгынынга улус чыг дээш, элчи ыткан.
— Мурнуу чүкте бистиң көрген сылдызывыс чер кырының кижилерин сонуургаан, бистиң аравыска чурттап артып каарын күзеп турар-дыр- деп, оол оларга чугаалаан. Бодунуң дүжүнүң дугайында база чугаалап берген.
Дараазында дүне эң чараш болгаш эрес-дидим шериглер аалчыга байыр чедирер дээш аъттаныпкан. Олар аңаа чаагай чыттыг оъттар-биле долдурган « тайбыңның даңгыназын» белекке тывысканнар. Сылдыс ол кижилерге өөрүп четтиргенин илередип, оларның чүректерин эки сөстер-биле чылыктырган. Олар ооң-биле кады чанып келген. Сылдыс майгыннар кыры-биле чалгыннарын херипкен, даң аткыже ужуп келген.
Дараазында дүне оол база катап дүш дүжеп-тир. Кайгамчык кыс база катап кээп, ооң-биле чугаалашкан.
— Бодуңнуң улуг угаанныгларыңдан болгаш улуг баштыңнарыңдан каяа чурттаарымны база кижилер аразынга чурттаарда кандыг болзумза экил, айтыр- дээн.
Санал-сүме-ле хөй болган: бир чамдыктары улуг ыяштар бажынга деп, а өселери эң чараш чечектиң чүрээнге-даа дээр.
— Бодунга каяа эки болурун сылдыс боду шиитпирлээй аан- деп, мерген угаанныг улус айыткаан. Чурттаар чер кылдыр сылдыс баштай даг розазын шилип алган. Ынчалза-даа аразынга кады чурттаар деп бодаан кижилер чокта, дагларга чааскаанзыргайы кончуг бооп-тур. Прерияже үнүп келген, аңаа бизоннарга чүгле бастырып калбаан. Ооң соонда кончуг кадыр туруглар дилээш турупкан, ынчалза-даа туруглар хөлүн эрттир бедик, бичии уруглар сылдысты көрүп шыдавас хире бооп-тур. Адак сөөлүнде сураглаанын чедип алган.
— Меңээ каяа экизин билир мен- деп, сылдыс кижилерге чугаалаан.
Суг кырынга! Аңаа мен силерниң каноэннерниң канчаар эжиндирип чоруурун көрүп шыдаар мен. Бичии уруглар эрикке ойнаар, олар мээң өөрүм апаар, кажан кавайынга удуп чыдырда, тааланчыг дүштер дүжедир мен.
Ынча деп чугаалааш, хөлге чеде бергеш, ооң дески кырынга чалгыннарын херипкен. Кылаң арыг суг иштинге ооң боду көстүп кээрге, аңаа аажок тааланчыг бооп-тур. Дараазында эртен кижилер хөлдүң кырында ногаан бүрүлер аразында хөлчок хөй ак чечектер көрген. Ол дээрге баштайгы ак суг лилиялары ол болган чүве-дир.