Дириг суг. Тофаларның тоолу

Бир аңчы аңнап чорупкан. Ынчап чорааш ол кым-даа четпээн черге, аң долганып четпес, куш кежир ужуп шыдавас улуг тулаага кээп-тир.
Аңчы: « Бо тулааның ындында кандыг-ла аңнар чурттап турар ирги?» деп боданган.
Аңчы ону хөлчок билип алыксаан. Ол тулааның ындында чүү барын ол барып көөр ужурлуг. Маңнап-маңнап келгеш, уг-биле ажа халый берип-тир.
Долгандыр көргүлээрге, чери-даа ооңуу дег, оът-сигени-даа, ыяш-дажы-даа ол-ла, ылгал-даа чок бооп-тур. «.Хей-ле ажа халып келген эвес мен бе» деп бодаан.
Хенертен ол кайгап-хараанындан аксын аазадыпкан. Аяңда эзертеп каан койгуннар шөлээни аажок тургулаан. Ынчап турда хенертен чер иштинден кижилер үне халчып келгилээн. Ылгал-даа чок, бистиң кижилер ышкаш кижилер, чүгле харын бичиизи кончуг- кулактарын ооргазынче чыпшыр кызып алган койгундан бедик, кулаан сүүрертип алаган койгундан чавыс көстүр.
Аңчы тургаш:
— Кымнар силер?- деп айтырган.
— Бис дээрге өлүм чок кижилер-дир бис. Дириг суг-биле чунар болгаш, назынывыс мөңге улус бис- дээш, а сен кым сен?- деп айтырганнар.
— Мен аңчы кижи мен.
Ону дыңнааш, бичии кижилер амырай-ла бергеннер.
— Кандыг кончуг эки чоор!- дээш, шупту-ла алгыржыпканнар. Оларның бирээзи мурнунче үнүп келгеш, мынча деп-тир:
— Бистиң бо черде, кайын ийик, бир-ле черден коргунчуу аажок улуг аң тыптып келген. Чоокта чаа ол бистиң бир киживисче шурааш, ооң боксундан алган. Бис өлүм чок кижилер-дир бис, өлүр эвес бис, ол аң бистиң киживисти өлүрүп кааны ол-дур. Сен аңчы кижи мен дидиң, бисти айыылдан камгалап, дузалапсыңза кандыгыл?
— Дузалавас боор ийикпе-  депкеш, боду иштинде « Ол хире улуг коргунчуг аңны шыдаар ирги мен бе» деп бодаан.
Ынчалза-даа аңнап чорупкан. Каяа-даа баарга, чүгле койгуннар изи көстүр болган. Оон бир черге кээрге, киш изиниң кыры-биле койгун эрте берген болган. Аңчының чүрээ дыңзыг-дыңзыг сога берген.
« Ындыг кежикти канчап халас эрттирер боор. Кишти тудуп алгаш, ооң соонда ол коргунчуг аңны дилээр-дир» деп боданган. Аңчы кишти истеп чеде бергеш, өлүрүп ап-тыр. Ооң кежин союп алгаш, улаштыр чорупкан. Өлүм чок кижилерниң чуртун ол доора-даа, узун-даа дургаар кезип каапкан, ынчалза-даа оон ыңай кандыг-даа ис тыппаан.Ол бичии кижилерге чедип келгеш:
— Силерниң ол улуг аңыңарны тыппадым. Чүгле бо киш өлүрүп алдым- деп-тир.
Ынчангаш оолга кижиниң кежин көргүкен.
— Ол ышкажыл! Коргунчуг аң ол-дур! Кежиниң улуг деп чүвезин!Даваннарының, дыргактарының улуун!- деп, бичии кижилер шуут-ла алгыржыпкан. Оларның эң улуг кижизи аңчыга мынча деп-тир:
— Маадырлыг-ла болдуң! Ол дээш бис сеңээ болгаш сээң улузуңга буянныг херекти кылыр бис. Силер ооң-биле чунупкаш, өлүм чок апаар силер.
— Аңчывыс-даа чүү боор, каяа, чүнү канчап чораанын чугаалап берген. Улус өлүм чок кижижигештерниң келирин манааш турупкан.
Ынчалза-даа олары ийи-даа дугаар, үш-даа дугаар хүнде келбээн. Хөй-ле хүннер эрткен, бичии кижижигештер-даа сураг барган. Улус пат-ла чөгенгеш,манавастаан, чоорту ол дугайында шуут уттупканнар.
Херээжен улус арыгже оттулар будук чыып чорупкан. Ол-ла чоруп чорааш, койгуннар халчып турарын көрүп каап-тырлар. Хөйү-даа аажок. Топтап көөрге, эзертеп каан койгуннар болган. Койгун бүрүзүн кижилер мунган, холдарында доңгалар туткан. Херээженнерниң каткызы кээр болган, чаа-ла каттырышканнар.
А бичии кижижигештер хорадай бергеш, доңгаларында сугларын ол-ла черинге төккүлепкеш, дедир чорупканнар.
Кижилер ынчангаш дириг суг албайн барган чүве-дир.