Оол далганы дээш соңгу чүктүң хадынга канчаар чоруп турганыл? Норвег тоол

Чаңгыс оолдуг кырган кадай чурттап чоруп-тур. Бир катап оглу далган ап чорааш, аңмаарындан чаа-ла үнүп кээри билек, Соңгу чүктүң хады келгеш, ооң далганын ушта соп алгаш, чоруп каап-тыр.
Соңгу чүктүң хады багай чүве кылды эвеспе дээш, оол ону дилеп чоруп каап-тыр. Дыка үр чоруп келгеш, адак сөөлүнде ам-на Соңгу чүктүң хадынга чедип кээп-тир.
-Экии- деп мендилешкен.
— Экии, чүнү хереглеп чор сен?
— Далганымны дедир ап алыр дээш келдим- деп, оол харыылаан.
— Менде кандыг-даа далган чок. Бир эвес аргажок херек болза, сеңээ мен илбилиг чадыгдан берейн. Аңаа чүгле: « Чадыым, чаттыл, амданныг чемден хайырла» дээриңге-ле, күзээн чемнариң дөгере болу бээр.
Оол өөрээш, дораан дедир чанып чорупкан. Оруу ырак болгаш, чаңгыс хүн иштинде четпес хире боорга, өртээлге хонуп алыр бодай берген. Кежээ чемненип алыр бодааш, чадыын стол кырынга салгаш: « Чадыым, чаттыл,амданныг чемден хайырла»- деп чугааланган.
Төндүр чугаалап четтикпээнде-ле, чем дээрге эңдерлип-ле эгелээн, улус ону көргеш, магадап-ла ханмаан. Дүн-даа дүшкен, шупту улус удаан, бажыңның ээзи илбилиг чадыгны ап алгаш, ооң орнунга өске чадыг салып каап-тыр.
Оол оттуп келгеш, чадыын алгаш, чанып чорупкан, кежээликтей авазынга чедип кээп-тир. Столга чеде бергеш, чадыын салгаш, чугааланган: « Чадыым, чаттыл, амданныг чемден хайырла!». А чадыы чыткан хевээр чыдар бооп-тур.
— Ам канчаар, дедир Соңгу чүктүң хадынга баар болган-дыр- дээш, оол-даа чоруп каан.
Дыка үр чоруп келгеш, Соңгу чүктүң хадынга чедип кээп-тир:
— Менден былаап алганың далганың дедир бер, сээң чадыың херек чок чадыг-дыр-деп-тир.
-Менде далган чок, ооң орнунга сеңээ мен хунадан берейн, сен аңаа чүгле: « Хуна, акшадан кылывыдам»- дээр сен. Алдын акшалар төктүп-ле кээр эвеспе.
Оол чанып бар чыткаш, база-ла өртээлге доктаап-тыр. Дүн дүжүп, оол удуй бээри билек, бажың ээзи хунаны ап алгаш, орнунга өске хуна эккеп каап-тыр.
Эртенинде оол чанып чорупкан. Чедип келгеш:
— Хуна, акшадан кылывыдам-  деп-тир.
Ынча дээрге хуназы көңгүс өске чүве кылыр бооп-тур. Оол база-ла хадынга кээп, хунаң херек чок хуна-дыр, далганымны төлеп бер деп-тир.
— Сеңээ ам чүнү бээр кижи боор мен. Эжик аксында ол эрги даянгыышты ап алыр кижи боор сен бе, херек апаар чадавас! « Хак-сок, даянгыыжым!»- дээриңге-ле, « Сокса, баянгыыжым!» дивээн шаанда черле соксавас, хап-соп-ла туруп бээр эвеспе.
Оруу ыраан болгаш, оол ам база-ла ол өртээлге доктааган. Чадыы, хуназы-биле чүү болганын оол ам чаа билип каан, сандай кырынга чыдып алгаш, мегеленип хаарыктай берген.
Бажың ээзи бо даянгыыш база ажыктыг турган болгай аан деп бодааш, ооң-биле дөмей шак-ла ындыг даянгыыш тып алгаш, орнунга салып кааш, алыр деп чыдырда, оол алгырып үнген:
— Хак-сок, даянгыыжым!
Даянгыыжы амыр-соксаал чок хап-сога бээрге, бажың ээзи шыдашпайн, чаннып эгелээн:
— Даянгыыжың соксадып көр, мени өлүрдү!
Бажың ээзин кончуг-ла кезетти, ам черле болган боор дээш оол:
— Ам сокса, даянгыыжым- деп-тир.
Оол-даа чүү боор, бажың ээзинге алзыпкан илбилиг чадыын хойлапкаш, даянгыыжын тудуп алгаш, хуназын чевинден четкеш, шөлээн базып чорупкан-дыр.
Соңгу чүктүң хады далган дээш ынчаар шынчы санажып алган иргин.