Норсон болгаш ооң өңнүтери

Бо чорук дээрге, мырыңай эрте-бурунгу шагда болган чүве-дир. Даг чоогунда бир көдээ суурга Соднам дээр тараачын эр амыдырап-чурттап чораан чүвең иргин. Ол болза, бай-даа эвес, ядыы-даа эвес, ортумак хокшул-хөреңгилиг чораан дээр. Ол ийи сарлыктыг, эвээш санныг хойлуг-даа турган чүве-дир. Өскүс оол Норсон ооң тараа-быдаазын ажаап, мал-маганын кадарар турган. Норсон чүгле хүн үнери билек сүрүүн одарже үндүрүп, кежээликтей коданче киирип эккээр турган. Соднам ону бажыңының биче өрээлинге чуттадып, бора далган, пин ( калбак боова) , чамдыкта аяк сүт, быштак бээр турган. Норсон өрээлинде чааскаан эвес, эник база моортай оглу-биле кады чурттап турган иргин. Эник биле моортай оглун кудумчуга аштап түреп чорунда эккеп азырап алган, а олары чарылбас өңнүктери болу бергеннер. Норсон хой кадарып чоруурда эниин эдерткеш, моортай оглун хойлап алгаш чоруптар турган.
Хойлары үстү бээр ийикпе, ырап чоруптар болза, энии маңнаптар. Норсон чемненир дей бээрге, олары чанынче маңнажып кээр, чемин деңге үлежип чиирлер. Шак ынчаар хүн, дүннер эртип-ле турган. Бир-ле катап Норсонга сагышта-даа чок хай-бачыт таварышкан. Дагга  хоюн хүнзедир кадарып кээрге,кежээ деңгели баксырай берген. Даарта эртенинде бүгү бодундан ириңниг шивишкилер үнүп, дылы көжүп, боостаазы так туна берген. Норсон бичии өрээлинде кидис кудус кырында ыыт-ла чок херли берген, караан көөрге, чүгле тынныг хире чыткан. Соднам аңаа соктаан арбай далганы биле сүттүг шай эккеп бээрге, боду ижип, чип шыдавас болган.
Каш хүннер эрткенде кадыы улам баксырап, отка дөгээн чүве дег бүгү мага-боду изип, бажын-даа көдүрүп шыдавас апарган.
« Мен-даа өлүрүм ол-дур»- деп, Норсон бодап чыдар болу берген. Ынчап турунда ийи кижиниң аразында чугаалажып турганы дыңналган. «Бирээзи  Норсонувус баксырап-ла тур. Ынчалза-даа канчаар эмнээрин кым-даа билбес чүве-дир»- дээн.Өскези тургаш:
— Бис ийи эмнеп дузалаалы дээрге, дылывысты билишпезивис кончуг- деп сагыш човап чугаалаан. «Бо чүү кижи боор?»- дээш, Норсон кайгап, арай деп-ле караан ажыдып көрген. Ооң олудунуң чанында азыгда энии биле моортай оглу көзүлгеннер. Моортай оглу эниинден:
— Бистиң киживиске кандыг аарыг дээпкени ол?- деп айтырган.
— Ол хоюн кадарып чорааш, тенге кадалганындан бооп турар чүве-дир ийн- дээн.
— Канчаар эмнээрин билбес сен бе?- деп, моортай оглу айтырган.
— Белени кончуг эмнептип болур ийик. Кара өшкүнүң ханын пар-оъдунуң хандызы-биле холааш, чеминиң кырынга чаап, өшкү баарын чидиртир болза, дораан экирий бээр. Мону өңнүк-талага канчап билиндирерил?- деп айтырып тур эвеспе. Норсон мону дыңнааш, дүжүм бе, азы халыыдап турарым ол-бе?- деп чүвениң ужурун тыппайн кайгаан. Эртенинде Соднам малчынынга чем, шай эккеп берген. Норсон бар-ла шаа-биле кызып тургаш, аарыын канчаар эмнээрин чугаалаан.
— Ынчаарга шенеп көрээли- деп, Соднам чугаалаан. Дагже үнгеш, пар-оъдун чыып эккелгеш, оолдуң чугаалаанын езугаар хандылаан. Ону кара өшкүнүң ханы-биле холуп, Норсоннуң ириңнелген черинге чаап, өшкү баарын чидирткен. Ийи,үш хонук эрткенде Норсоннуң мага-боду көзүлдүр-ле сегип эгелээн. Ириңи кадып, боостаазы анаа апарган.
Ол үеден соңгаар бир,ийи чыл эрткенде эрте чазын тараачын Соднамның уруунуң мага-боду аартап эпчокталган. Ооң бажы дыка аарып, хүнзедир алгырар-кышкырар апарган. Соднам кара чаңгыс уруу дээш шыдаар, билир бүгү-ле чүвени кылып, эмчи-домчу чалап, бурганга тейлеп, өргүл-мөргүлүн кылырга-даа дуза чок болган. Кызы хүн, хонук эрткен тудум дорайтап турган.
Соднам муңгарал-деңерелге алыскаш, ажыл-хожулун-даа кылбастаан. Норсон мурнундагы чаңы-биле дагга хоюн кадарбышаан чоруп турган. Ынчалза-даа аарыг човулаңны боду эдилеп көрген болгаш, Норсон уругну кээргеп, сеткили човап турган. Бир дүне удуп чадап, анаа-ла караан шийип алгаш чыткан. Оон бир кижи хенертен чанынга кээп чугааланы бергенин дыңнаан.
Эмчи-домчу чалап, эм, таң берип, хүрүм-ном номчудуп турза-даа уруг сегивейн, улам дорайтап турарын көрүп тур сен-бе? Болза-даа тенек улус-тур аа – дээни дыңналган. Аныяк оол караан ашкаш көөрге, энии биле мортай оглу чугаалажып турган иргин. Моортай оглу: « шынап-ла уруг сегивейн турар-дыр»- деп, эниктиң чугаазын деткип, харын чүге бажы аарып турары ол?- деп айтыра берген.
Ооң чылдагааны аргажок чүве-дир ийин. Дүне ооң кулаанче саргы кирген-дир. Оон аарып турар баш-тыр ийин!- деп, эник харыылаан. Ынча дээрге моортай оглу тура:
— Ол саргыдан канчап адырлып болурул?- деп айтырып-даа турган чүвең иргин. Ону адырары белен ийин. Олифа-биле чагган пөс майгын тиккеш, иштинге кысты киирип чыттыргаш от салыр. Оон майгынның кырынче суг чажып, кеңгирге соктаар херек. Ынчаар орта демги саргы чай болу берген-дир, чаъс чаап, дээр диңмиреп тур деп бодааш, уругнуң кулааның иштинден боду-ла үне халып кээр эвеспе. Өске кандыг-даа эм-таң хереглеттинмес деп-тир оо.
Норсон эниктиң чугаазын эки билип алгаш, даарта эртенинде « мен уругну эмнеп көрейн –бе?»- деп Соднамга чугаалап-тыр эвеспе.
« Оглум! Кызымны экиртир эмнеп бээрин сенден дилээйн.Бистиинге оглум-биле дөмей оглум бооп туруп тургаш, кызым өзе бээрге, силер ийини өглеп каар мен,кады чурттаар силер»- деп аашкынган.
— Меңээ олифалыг пөс майгын, суг кудар сава, кеңгиргеден бериңер- деп, Норсон дилээн. Норсон майгынны тиктирип алгаш, эниктиң чугаазы-биле шуптузун күүсеткен. Оон уругнуң кулаандан улуг саргы үнүп келгенин Соднам көрген. Кыс-даа экирээн. Каш чыл эрткенде Соднам сөзүн ээлеп, уруу-биле Норсонну өглээш, өнчү хөреңгизин үзүп берген иргин.