Александр Шоюн. Салыгынчыгаш

ХӨРТҮК  БОЛУП  ХУУЛУП  КААП-ТЫР
Ээргииш ышкаш долгай дүрүп,
Эстеңнедир саарып, чажып,
Шугулдаан хат аккыр харны
Чууктап, булгааш туруп берди.
 
Соңгам шилин аяар суйбап,
Соңнуг-мурнуг далаш эстеп,
Хөвең дег ак көвей харлар
Хөлзеп-дойлуп, дүүреп-ле тур.
 
Хат-даа соксаан, соңгам караан
Харап барып көре бердим.
Хөөкүй харлар хаттан дескеш,
Хөртүк болуп хуулуп каап-тыр.
 
БАШТАЙГЫ НОМЧУГАШ
 
Холга номну тудуп алгаш,
Кончуг таптыг топтап-топтап,
Шимчеш дивейн, бичии уруг
Чиге кайгап көрүп орган.
 
Арыннарын ашкылааштың,
Аай-дедир туткулаар-даа.
Чамдык билир үжүктерин
Салаа базып айты бээр-даа.
 
Аай-бажын билип чадааш,
Авазынга чеде бергеш:
«А бо номну канчаар номчуур,
Айтып берем, авай?» диген.
 
ЧУРУКЧУ
 
Булут, дээрни, шөлдерни
Будуп көрем, холчугаш!
 
Аккыр, дески саазынга
Арыг, чараш чуруур дээш,
«Аътчыгажым» – холчугажым,
Могап-шылап тургуладың.
 
ЧОЛААЧЫ
 
Баглап алгаш, сөөртүп ойнаар
Машиналыг чолаачы мен.
Даштар, ыяштар, элезин дээш…
Дажывас-ла чүъгүм чок ийин.
 
Болган-на чок тургускаштың,
Богун-хирин чүлгүп аар мен.
Чоруу ылгын демир аъттыг
Чолаачылар  чаңы ындыг.
 
ТАРБАГАН
Үнген хүннүң херелинге таалаан
Үңгүрүнүң баарында тарбаган
Коргар, сестир чүве-даа чок, шөлээн,
Кожайыпкан «Сыйт-сыйт!» кылдыр эткен.
 
Тарбаганның аян туткан сыгыдын
Хая-даштар чаңгылары катаптаан.
Хараганнар бажын санай ужуп,
Харыы ырны чашкаадай куш ырлаан.
 
Чечек-чимис, сигеннерниң баштарын
Сериин салгын эргелелдиг чассыткан.
Өрге, күске өйлеп-өйлеп эткилээн
Өзен черде амыдырал хайныккан.
 
Кедеп чыткан «араатанның» боозу,
Хенертен кээп, дарс тог-ла диген.
Өткүт ырлаан тарбаган-даа ушкан,
Өзен ишти шып-ла шыпшың барган.
 
САЛГЫНЧЫГАШ
 
Амыр-менди солчуп,
Арнымдыва ошкааш,
Арлып ыңай болур,
Салгынчыгаш, эй-эй!
Салгынчыгаш, эй-эй!
Эпчоксунуп турбайн,
Эглип чедип келем.
Салгынчыгаш,
Салгынчыгаш.
 
Садка чеде бердим
Салгынчыгаш ында.
Чараш бойдус таалап,
Чаптап туру, эй-эй!
Чаптап туру, эй-эй!
Чаныңда бо келдим,
Чаштынмайн көрем,
Салгынчыгаш,
Салгынчыгаш.
 
Сеңээ душчу бергеш,
Сергек-омаам дендээр.
Эргеленип ойнаар
Эжим болам, эй-эй!
Эжим болам, эй-эй!
Салгынчыгаш,
Салгынчыгаш.
Барып аалдап чедейн,
Бажыңың сээң кайдал.
Салгынчыгаш,
Салгынчыгаш.
 
ХӨГЛҮГ УРУГ
 
Кожа өрээн бантиктери
Ховаганнар сагындырар
Шевер, чараш бичии уруг
Сергек, хөглүг ырлап бар чор:
Садигимде, оой-ээй!
Ойнаар кызым, оой-ээй!
Сагынган боор, оой-ээй!
Чассыдып каайн, оой-ээй!
 
Өөрлериниң аразында
Өөрүшкүлүг, чазык чаңнап,
Ойнаар-кызын амдыы уруг
Оожум чаптап, ырлап олур:
Авам, ачам, оой-ээй!
Ажылында, оой-ээй!
А мен мында, оой-ээй!
Сээң-биле, оой-ээй!
 
Каш-каш янзы ойнаарактар
Катап эрги туружунда.
Орлан уруг хүлүмзүрүп,
Олар-биле байырлашкан:
Бажыңымче, оой-ээй!
Чанарым ол, оой-ээй!
Чалгааравас, оой-ээй!
Байырлыг че, оой-ээй!