От. Латин-америк тоол

Бир-ле катап аңчы арагже аңнаар деп баарга, кадайының дуңмазы оол эдери бээрге, ооң-биле кады чорупкан. Аңчы чалым хая кыры-биле эртип чыткаш, попугайлар уязы көрүп каан. Ол хаяга чөлендир ыяш ужургаш, оолду ооң будуктарын дамчып чорааш үнгеш, уядан куш оолдарын эккел дээн.
Оол уяга чеде бергеш, холун сунарга, оолдары алгыржып-ла эгелээн. Ону дыңнааш, иелери ужуп келгилээн. Оолче кончуу сүргей кылдыр алгырарга, корткаш, уяга дээринден дидинмейн барган.
Ону көрүп турган аңчы хорадааш, ыяшты чалым хаядан дүжүр идипкеш, өскээр кылаштап чоруй барып-тыр. Оол черже дүжүп чадааш, уяның чанынга беш хүн оруп келгеш, аштап-суксаанындан өл чазып: « Сугдан…Сугдан…бериңер…- деп арай боорда чугааланып олурган.
Таптыг-ла ол үеде чалым хаяның баары-биле Ягуар эртип бар чыткан. Ол оолдуң хөлегезин көрүп кааш, шурай-ла берген, ынчалза-даа куруг агаар суйбап чыдып калган. Ол өйде оол билбейн, чараазын дүкпүрүптер орта, Ягуар бажын өрү көдүрүп келгеш, оолду көрүп каапкан.
Честези ону арыгга канчап каапкаш барганын оол чугаалап берген.
— Уядан чүнү тып алдың ынчаш?- деп, Ягуар айтырган.
— Попугай оолдары- деп харыылаан.
— Оларыңны дүрген бээр окта!- деп, Ягуар дужааган.
Оол куш оолдарының бирээзин октап бээрге, Ягуар ону ол-ла дораан чий шаап алган.
— Кайын чаңгыс-ла чыткан болду?- деп, оозу чилбизи хайнып айтыргын.
— Ам-даа бирээ бар- деп, оол харыылаан.
— Чүге манап орарың ол? Оозун база бээр окта!- деп, Ягуар хорадаан.
Оол октап бээрге, база-ла чий шаап ап-тыр.Оон ол хаяга ыяш чөлендир салып бергеш, оолду дүжүп кел дээн. Оол, шынап-ла, дүжүп бадып оргаш, черге чедер-четпес чыткаш, корга хона берген.
— Сен мени база чиптер-ле болгай сен!-дээш, дедир өрү үнүп эгелээн.
— Сеңээ дегбес мен, бээр кел, арыг сугдан берейн!- деп, Ягуар ону оожуктурган.
Оол үш катап баткаш, үш катап черге дүшпейн, дедир үнген. Адак соонда ам-на черле дүжер-дир деп бодап алган. Ягуар ону чүктеп алгаш, сугга эккелген. Оол сугну ижип-ижип удуп калган. Өйү кээрге, Ягуар ооң холундан аяар ызырып тургаш, оттуруп алган. Оолду сугга эжиндирип, арыдыр чуп каапкан.
— Мээң уругларым чок, сени мен азырап алыйн- дээн. Оол Ягуарның казанак бажыңынга кирип кээрге, бир бажында от чалбыышталып хып турар хөлчок чоон ыяш бар болган. Ол үеде индейлер эътти чүгле хүнге кадырып алырын билир турган, а Ягуар эъдин быжыргаш, шыгжап алган бооп-тур.
— Кайыын ыш чытталып турар чоор?- деп, оол айтырган.
— Мында от хып турар- деп, Ягуар харыылаан.
Даң бажында Ягуар аңнап чорупкан. Оол ону үдеп каан. Дүьште чемнениксей бергеш, казанакка кирип келгеш, Ягуарның кадайындан бичии эьттен берем деп-тир. Оозу оолче хая көрнүп келгеш, кончуу сүргей диштерин ырзайткан.
Ол кортканындан алгыра каапкаш, ыяжынче маңнап-ла каан, будуктар аразынга чаштынып олуруп алгаш, Ягуарны манап эгелээн.
Ягуар аңнап чорааш чедип кээрге, аңаа шуптузун чугаалап берген. Ягуар оолду аалынга эккелгеш, кадайын хөлчок кончаан.
Даартазында эртен Ягуар оолга ча, согун чазап бергеш, аңнаарда эдертип алган.Бир черге чоруп оргаш, термитте ( изиг чурттарда ыяш ) хензиг амытан уязы көрүп каап-тырлар. Ягуар оолду адывыт дээн. Оол чазын тыртып-тыртып адар орта, согуну уяны өткеш, арыг иштинче ужугуп чоруй барган. Ягуар:- Мээң кадайым сенче ам биркыжаны берзе, чаң-биле адыптар сен шүңме- деп-тир. Ооң соонда аңнап эгелээннер. Дүъш үезинде оол чемнениксей бергеш, чанып келгеш, бичии быжырган эът дилээн.
Ягуар оолга эъдин бергеш, мынча деп-тир:
— Бир эвес сен бодуңнуң аймааңче дедир чанар дээр болуңза, сугну дургаар чоруур эвес сен бе. Кончуг кичээнгейлиг чор: бир эвес чалым хая азы ароэнра ыяштың чаңгызы дыңналза, харыылаар сен. Ийи хонганда чериңге чеде бергеш, бодуңнуң аймааңның улузунга отту деткииринге өөредип каар сен.
Оол ол-ла езугаар күүсеткен. Элээн болганда чалым хаялар чаңгызы дыңнап кааш, аңаа харыылаан. Оон аорэнра ыяштың чаңгызы дыңналган- база харыылаан.
Ооң соонда база бир үн дыңалып кээрге, база харыылап каан. Бо удаада арга четкери Ме-Гало-Камдуре алгырып турар болган. Ол оолдуң оруун дуй турупкаш айтырган:
— Кымны кый деп турарың ол?
— Ачамны- деп, оол харыылаан.
— А мен сээң ачаң эвес-тир мен бе?
— Чок, мээң ачам ындыг эвес чүве.
Ме-Гало-Камдуре чиде хона бергеш, база катап көстүп кээп-тир. Ооң бажының дүктери хөлчок узун апарган болгаш, ам ол оолду мээң оглум эвес сен бе дээш, мырыңай-ла салдыкпайн барган. Ынчалза-даа оол бүзүревээн: мээң ачам ындыг эвес чүве дээш турар болган.
— Адырам, …Сен Ме-Гало-Камдуре эвес сен ыйнаан?-  деп, ол хенертен айтыра каапкан.
Ынча дээри билек, четкер ооң кырынче халып-ла келген, иелээ колдамнажы берип-тирлер. Удаваанда оолдуң шаа төнүп калган. Ынчаар орта Ме-Гало-Камдуре корзинказынга супкаш, ооргазынга чуктепкеш, чанып келген.
Оол чанып келгеш, четкерни арыг иштинде орукту таптай базып каавыт, корзинка чүктээриңде чиик болур деп алгырган. Ме-Гало-Камдуре ону дыңнап, корзинказын демги баштайгы турган черинге сала тыртып кааш, ажылдап кириплеткен. Оол корзинкадан билдиртпейн үнүп келгеш, дүүнге аар даш салып кааш, халас черге үе эрттирбес дээш, дужа-келбе салып-ла каан.
Ол төрээн суурунга чедип келгеш, бодунуң аймаанга Ягуарга канчап таваржы бергенин , Ме-Гало-Камдурениң бодун канчаар мегелепкенин чугаалап берген.
— Ам суурувуска оттан кыпсып үндүрүптээлиңер, моон соңгаар чиг эът чивээлиңер- деп, ол чугаазын дооскан.
Отту деткиир дээш, аңнар-даа, куштар-даа эңдерлип келген. Баштай-ла черлик дагаа Жахо маңнап кээп-тир. Ынчалза-даа ол хөөкүйнүң оттуг кезек эккеп шыдаар харыы кайда боор ийик. Жаку, черлик индюк, база дузалаар бодаан, ынчалза-даа ол ындыг херекке база таарышпас бооп-тур. Чүле тапирниң күжү четчир болган.
Удаваанда кымның чүнү кылыры билдине берген, Оол-даа улузун Ягуарның чурттап турар черинге чедире берген. Ягуар оларга отту үлештирип берип-тир.
Тапир оттуг кезекти апкаш, суурже сапып-ла каан. Ооң соондан Жахо биле Жаку халчып оруп-тур. Орукка чоруп орда, оттуг кезектен от чаштай бээр орта, Жаку ону өжүрер бодааш, билбейн сыыра каапкан. Ынчангаш ооң мойну от дег кызыл болган чүве-дир.