Өскүс-оол

(Хомушку  Успуң Манчый-оолович ыткан)
 
Мыйырак* казып чип,  өрге, күске, күжүген сартыктап чоруур, сарыг-кидис хевенектиг,  түреңги Өскүс-оол чурттап чораан чүвең иргин ам.
Амытан чондан дыңнаарга:
– Хүн үнер чүкте  хола хөрүктүг, чес хаайлыг,  чилби кадай* бар – дижип турар болган.
– Октаргайга доругуп келге-ле,  он хар чедип чор мен. Шынап-даа болза, менден когараар, келдеер-чадараар чүве бар эвес, адырам. Ол хола хөрүктүг кадайны барып көрейн  адыр, борбак бажым барза, баргай-ла – деп боданып келгеш, Өскүс-оол бир-ле  хүн үнер чүктүве  куу таарын*  курунга астып алгаш, базып-ла каап-тыр эвеспе аан.
Ол орукка чоруп олурарга, сыын мыйызы докпак чыткан.
– Бо-даа меңээ херек чүве-дир – дээш, чүктеп алгаш,  базып-ла олурган.
Эрик алдынче дүктүг ары өөңейнип кире бергенин көргеш, ону база-ла:
– Бо меңээ херек чүве-дир – дээш,  таарынга суп алгаш, оон базып олурарга, чылан чылбырып бар чыткан.
Ону баскаштың,  дылын шакпас кылдыр  баглап алгаш, таарынга суга шаап алган.
Өскүс-оол бир-ле черге көшкен аал орнунга кээп-тир. Өг орнунда күзүрүмнү былгаптарга,  тевене уштунуп келген.
– Бо-даа болза меңээ олча-дыр –  дээш,  ону таарынга шанчып алган.
Теректиг, теректиг куу арыгны өрү базып олурарга,  бир коңгул*  иштинде кушкаш чуурганазы чыткан.
– Бо-даа база меңээ херек болгай аан – дээш, таарлай шаап алгаш, базып олурарга,  Кашпал-Кара-Хемниң аксында кызыл хаяда улуг куй,  хола чадыр көстүп келген.
Чоогалап ынаар үнүп-ле каан. Ханы чоога иштинде кижи бажы, сөөк-даяк деп чүве-ле эңдерик,  козурт хорум бооп көзүлген.
 Кончуг кадайның үүлгедии бо-ла-дыр – деп базып олурган Өскүс-оол-дур.
Хола чадырга кире бээрге, ээн болган.  Өскүс-оол хүлге кушкаш оглун хөөп кааш, тевенени ооң олурар дөжээнге өрү баштандыр шанчып кааш, дүктүг арыны өргүүлде*  иштинче киир салып кааш, чыланны ээренге баглап кааш, сыын мыйызы докпаан туткаш, чүък артынга чаштынып чыдып алгаш,  кадайны манап чыткан чүвең иргин.
Хорум  хая дагжаан соонда, кадай-даа келген-не. Чес хаайлыг, чес дыргактыг амытан болган.
Келгеш, хүлүн былгаарга, кушкаш оглу чазылгаш,  арны-бажы, карак-кулаа шупту хүл болган. Кадай оон меңнеп, белиңнээш, орнунга чыдыптарга, ужазынче тевене кадалы берген. Өлгүүрүн ажыдыптарга, дүктүг ары хаваан орта шаккан. Ээренинге тейлээр дээш,  девидеп маңнай бээрге,  чылан шапкан. Кадай оон далып барып дүжерге, Өскүс-оол тура халааш, докпаа-биле далганнап*  каапкан-дыр оо!
Кижи эъди чип, амызырап турган маңгыс кадайны Өскүс-оол ынчаар тиилээш, кижилерге буян кылып,  оюн одура чурттап чоруй барып-тыр оо!
Өскүс-оол өлбээн, оон өнер өөрлүг  өдек адаанда чоктап олур, барып көрүңер!