Радуга Тувы
Күскениң шинчилели
19 марта 2018 | Uncategorized
(Саая Өдербей Бызаа-Каракович ыткан) Бир-ле эртен Күске дош кырлап кежип чыткаш, дайгактааш, барып ушкан. «Бо дош деп чүвениң күштүүн аа!» — дээш, көрүп олурарга, хүннүң чылыынга эстип турар болган. — Уваа, хүн кончуг мөге чүве турган чүл — дээш, көрүп олурарга, булутка дугладыптар болган. — Ындыг эвес, булут күштүг чүве турган чүл — дээш, …
Чыраа-Кулун
19 марта 2018 | Uncategorized
Бир-ле көже берген аалдың чуртунга чудаан Кулун оъттап турган. Кулунга Бөрү маңнап келгеш: — Сени мен чиир мен! — деп-тир. Кулун тургаш: — Мен моон ыраар эвес мен, чиирин-не чиир-дир сен, саяк Кулун мен, саяктадып-саяктадып алгаш, чи-даан — деп мынчанган. «Саяктаары кандыг чүве ирги?» — деп бодааш, Бөрү мунуп-ла алган. Кулун саяктааш чоруп каан, Бөрүнү …
Тарбаган биле Кошкар
19 марта 2018 | Uncategorized
(Иргит Күрседи Санчыевич ыткан) Биеэде бүгү-ле амылыг амытаннарның чыыжы болган чүве-дир. Ол чыыштан Тарбаган озалдап калган-дыр. Тарбаган бир-ле көөрге, Кошкар эртип бар чыткан. Тарбаган тургаш: — Ээй, Кошкар, кайыын келдиң, чүнү кылып чор сен? — деп-тир. — Бүгү-ле аңнар болгаш куштарның улуг чыыжы болган. Ол чыышка чорааш, чанып бар чыдарым бо-дур — деп, Кошкар …
Хапта кокай
19 марта 2018 | Uncategorized
(Ондар Чамыяң Сүрүңович ыткан) Эрте-бурун бир шагда тараачын ашак бир-ле күзүн кокай эшкенинге* какпа салып каан. Ооң ол какпазынга кончуг улуг кырган Бөрү ийи холун катай кактыргаш, уштунуп чадап чыткаш, көөрге, капканың ээзи шанактыг чоруп органын көргеш, кажар бөрү өлүүчеңнеп чыдып ап тур оо! Ашак чедип келгеш: – Кулугурну, ам-на кактынган-дыр! – дээш, какпазын …
Балыкчы Багай-Оол
19 марта 2018 | Uncategorized
(Куулар Чанзан-оол Булуңмаевич ыткан) Эрте шагның эктинде, бак шагның бажында, Сумбур-Агула* тей турар шагда, Сүт-Хөл шалбаа чыдар шагда, тениң мыйызы дээрге шаштыгып, тевениң кудуруу черге дөжелип чыдар шагда, ирт мыйызы ирип дүжүп, хуна мыйызы куртуп дүжүп турар шагда чүвең эргин. Кашпал-Кара-Хемниң бажын эжелеп чурттаан бай Караты-Хаан чоруп тур. Малы башкарылбас, эди эгерилбес, сандан …
Чечен-Кыс
19 марта 2018 | Uncategorized
(Куулар Чанзан-оол Булуңмаевич ыткан) Эрте шагның эктинде, бак шагның бажында, эңге-доңга турар шагда, буга мыйызы буступ дүжүп, шары мыйызы чарлып дүжүп турар шагда Кашпал-Хемниң бажын чурттаан, багай кырган адалыг, Чечен-кыс деп херээжен уруг чоруп-тур эвеспе. Аалының адаанда малы башкарылбас, эди эгерилбес Караты-Хаан чүве тур. Аскактан-Самын-Хавычы чылгычылыг, Саам-Куу кадынныг, аъдын алыр, бодун алыр ийи хаалыг …
Түмен хоор чылгылыг Түмендей ашак
19 марта 2018 | Uncategorized
(Чамдыылай Макар Дажыевич ыткан) Ха-дуңмазы-даа чок, кадайы биле ийилээ чурттап чоруур, түмен хоор чылгылыг Түмендей ашак чоруп-тур оо. Түмен хоор чылгызының аразында боду мунар Кинчи-Бора, Текпе-Бора ийи аъттыг чүвең иргин. Чээрби кулаш демир уруктуг ашак-даа чүвең иргин. Бир-ле хүндүс түмен хоор чылгызын суггарар Алдын-Булак суунга чылгызын суггарып келирге, чылгы суун ишпес бооп-тур. «Мал безин ишпес, …
Өскүс-оол
19 марта 2018 | Uncategorized
(Күжүгет Токтак-оол Сазыы-Бүдүпович ыткан) Чаа, эртенгиниң эртезинде, бурунгунуң мурнунда, калбак чүве хадып, борбак чүве чуглуп турар шагда чүвең иргин. Чиңге-Кара хемниң аксын чурттаан ийи өскүс оол чораан. Тос эртемниг тос алышкы улус иргин. – Че, сен тос эртемниг тос алышкының тос эртеминге өөренип алгаш кел – дээн. Ол дуңмазын ол улус эртеминге-даа өөретпейн, суг …
Кодур-оол биле Биче-кыс
19 марта 2018 | Uncategorized
Эртенгиниң эртезинде, бурунгунуң мурнунда чүвең иргин. Дустуг-Хемниң эриинге Буура-Баштыг деп эди эктин ашкан, малы бажын ашкан ирик бай чурттап чоруп тур оо! Сес хана тей дег ак өглүг, муң-муң шаа малдыг, хөй-хөй ара-албатылыг чүве-дир. Буура-Баштыгның ара-албатызының аразынга Кодур-оол деп оолдуг аңчы ашак, ол оолдуң ынакшааны Биче-кыс деп херээжен уруг чораан. Бир катап-ла кырган аңчы, Буура-Баштыгның …
Дүшчү Өскүс-оол
19 марта 2018 | Uncategorized
(Хомушку Успуң Манчый-оолович ыткан) Соонда, мурнунда төрээн дуңмазы-даа чок, элеңги-түреңги, сарыг-кидис хевенектиг, чер улчуп чоруур Өскүс-оол чурттап чораан чүвең иргин. Чай боорга, аалдардан сарыг-суглап ижер, кыш боорга, байлардан бора-мүннеп ижер оолак чүве-дир эвеспе. Улуг хемниң уну-биле, кыска хемниң кыйыы-биле базып олурарга, чокпак кара тал турган. Ол талдың баарынга: – Эки дүштер бер! – дээш, удуп …
