Радуга Тувы
Дилгижек-оол биле Саасканак
03 апреля 2018 | Uncategorized
Булак суг бажы черге, кара тал бажынга Саасканак уя тудуп алгаш чурттап-ла турган. Бир-ле катап кончуг улуг мыйыстыг Дилгижек-оол маңнап келгеш: — Оолдарың бирээзин меңээ дүжүр октап бер, бир эвес каап бербес болзуңза, чылдың төрүүр кара талың тура үзүптер мен, ижип турар кара сууңну доңгайтыр пактаптар мен — дээн. — Саасканак күжүр оон корткаштың, Дилгижек-оолга …
Койгунак
03 апреля 2018 | Uncategorized
(Салчак Чанзан ыткан) Шыяан ам. Ажы-төлү, азыраан малы чок Мөге-Сарыг ашак хоор чонун кезип колданып-диленип, хонук эрттирип чораан иргин. Ашак бир-ле хүн ийи хемниң белдиринге, ийи оруктуң баштажыынга оруктан улуг тулуп хап тып ап-тыр. «Мооң иштинде кандыг мындыг орук олчазы чүве боор?» — дээш, божуу дүрген барып бөөшкүнүн чеже кааптарга, аксын-дижин шаарарткан аш …
Кажар-Аңчы
03 апреля 2018 | Uncategorized
(Севен-Ойдуп Ондар Эртинеевич ыткан) Шыяан ам, шаг-шаанда бир черге ийи ашак-кадай чурттап чораан чүвең иргин. Ол ашак-кадай бир аъттыг, каш өшкүлүг, ээрги калдар ыттыг чүве-дир. Аалдың бүгү ажылын кылыр, каш малын ажаар кижи чүгле чаңгыс кадай чүве-дир эвеспе. Ашак чүгле аалының чанында аргадан бичии ыяш-чээрген чүктеп эккээрден башка, чүнү-даа кылбас, чемненгеш, удуур, бо-ла ашак …
Тос шилги аъттыг Өскүс-оол
03 апреля 2018 | Uncategorized
(Монгуш Хая Суданмайович ыткан) Кара-Хемни чурттаан Караты-хаанның чылгызының кадарчызы Өскүс-оол чоруп-тур. Өскүс-оол ол чылгыны кадарып чорааш, Кара-Хемниң бажындан кулаа-кудуруу чок шодаң шокар бе тып алган. «Хаан кижиге олча-ла херек чүве болгай, мону аппарып берзимзе, шаңнаар чадавас» — дээш, ол безин хаанынга эккелген. Хаан тургаш: – Мал дүрзүзү чок бак мал эккелген-дир сен. Чок болза салывыт, …
Алдан ала чылгылыг Аландай ашак
03 апреля 2018 | Uncategorized
(Монгуш Дүнчээ Шагдырович ыткан) Шыяан ам, Алдан ала чылгылыг Аландай ашак чоруп-тур. Балдыр-бежек оолдуг, кырган кадайлыг чүвең иргин. Алдан ала чылгызын суггарар дээш, дамырак кара сугже сүрерге, дедир хойгаш, сугже кирбес бооп-тур. «Кандаай чоор?» дээш, чылгызының мурнунга чортуп чедип кээрге, сугну куду сарыг-кидис хап бадып чыдып-тыр. «Чүү деп чоор бо?» дээш, урук-биле аңдара октаптарга, Чылбыга …
Кодур-оол биле Биче-кыс
03 апреля 2018 | Uncategorized
Эртенгиниң эртезинде, бурунгунуң мурнунда чүвең иргин. Дустуг-Хемниң эриинге Буура-Баштыг деп эди эктин ашкан, малы бажын ашкан ирик бай чурттап чоруп тур оо! Сес хана тей дег ак өглүг, муң-муң шаа малдыг, хөй-хөй ара-албатылыг чүве-дир. Буура-Баштыгның ара-албатызының аразынга Кодур-оол деп оолдуг аңчы ашак, ол оолдуң ынакшааны Биче-кыс деп херээжен уруг чораан. Бир катап-ла кырган аңчы, Буура-Баштыгның …
Кужажык болгаш Хунажык
03 апреля 2018 | Uncategorized
(Хертек Чымба Ортуновичиниң ыткан) Шыяан, эртеңгиниң эртезинде, бурунгунуң буруңгузунда чүвең иргин, Кужажык, Хунажык чурттап чораан. Өөрүннен*, өдээннен аскан Кужажык, Хунажык тыпчып алгаш, бай кижиниң көжүп чой барган коданынга кажаа кылып, хүрээзинге хоюннан бир кужажык, өшкүзүннен бир хунажык азып чыдып калган чүвең иргин. Биеэги Кужажык, Хунажык дээрге: – Азып чыдып калгаш, ам мындыг куруг коданга …
Хапта кокай
03 апреля 2018 | Uncategorized
(Ондар Чамыяң Сүрүңович ыткан) Эрте-бурун бир шагда тараачын ашак бир-ле күзүн кокай эшкенинге* какпа салып каан. Ооң ол какпазынга кончуг улуг кырган Бөрү ийи холун катай кактыргаш, уштунуп чадап чыткаш, көөрге, капканың ээзи шанактыг чоруп органын көргеш, кажар бөрү өлүүчеңнеп чыдып ап тур оо! Ашак чедип келгеш: – Кулугурну, ам-на кактынган-дыр! – дээш, какпазын …
Бора-хөкпеш
03 апреля 2018 | Uncategorized
(Монгуш Амашкын Хинеңчикович ыткан) Шаанда бора-хөкпеш кушкаш чоруп-тур. Ужуп чоруп-чоруп, бир-ле кызыл-хараган бажынга хонуп ап-тыр. Көскээндиве* кызыл-хараганның тени кадалы берип-тир. Демгизиниң аарыырынга шыдашпайн: – Канчап-чооп, чүү чүвеге алдырып каар чоор? – дээш, ужуп чоруп тур эвеспе. Бир-ле черге келирге, дүк салган кадайлар туруп турган. Ол кадайларны: – Көскээмде тенни ап кааптып көрүңер, угбаларым – …
Үш мыйгак, үш ыт
03 апреля 2018 | Uncategorized
(Дондук Салчак Дамдынович ыткан) Эрте-буруңгу шагның ортакы Шамбалыгның оранынга муңгаранчыг улуг соок турган. Ол үеде Үгер деп сылдыс чер кырынга чыткан. Үгерни Аът: – Какпак дуюум-биле черже киир базыптайн – дээр орта, Инек: – Мен сенден аар мен – дээш, адыр дуюу-биле базарга, оон үжү үш мыйгак, үжү үш ыт бооп, сывыржып алгаш, дээрже …
