Радуга Тувы

Тарбаган

19 марта 2018 | Uncategorized

(Сарыглар Борбак-оол Дүктүг-оолович ыткан)   Часкы көк чээш, үзе шаптырган арган Тарбаган, арып-доруп баксыраанындан оътка четпес апарган. Чурттап турган тейжигежиниң оъду шуут төнген. Аштаан, арган Тарбаган хүнзедир кастынып, диленип келзе-даа, чаңгыс дай­нам сиген, чаңгыс дазыл-даа тыппаан-дыр эвеспе. Аштаанындан караа караңгылап, угаанын оскунуп чорааш, чурттап турган тейиниң хүннээрек талазында кадыр кожагарга чүгле тынныг союп чедип келген. …

Кошкар биле Хой

19 марта 2018 | Uncategorized

(Сарыглар Борбак-оол Дүктүг-оолович  ыткан)   Шыяан ам. Эртенгиниң эртезинде, бак шагның бажында, эки шагның эгезинде, дээрниң кара булуду безин бажынга четпес, бедик тей чурттуг он ийис хураганныг Кошкар биле Хой чурттап чораан-даа чүвең иргин. Кошкар биле Хой дөрт мыйыстыг, дөрт карактыг, хомус дег хоюг үннүг, улуг угаанныг-даа чораан чүве-дир оо. Хойнуң дөрт мыйызынга, дөрт караанга, …

Дилгижек-оол биле Адыг

19 марта 2018 | Uncategorized

(Донгак Шогжап ыткан)   Шыяан ам, эрте бурун шагда Дилгижек-оол чурттап чораан чүвең иргин. Аштаан, доңган Дилгижек-оол олча хайып чорааш, Адыг ирейге душчу берип-тир. Адыг тургаш: — Кыштың соогу эгелеп, кылын хары чаап турда, үңгүрүңге чүге чыргап чытпас сен, дуңмакым? Акың мени көрдүң бе, ижээн кылып албаанымдан доңуп чор мен — деп-тир. — Акым сээң …

Сорока и лисёнок

19 марта 2018 | Uncategorized

У истока Родниковой речки, на чёрном таль­нике, свила себе гнездо сорока. Однажды лисё­нок надел большие бараньи рога, прибежал к сороке и стал грозить: — Если не сбросишь своего птенца, то я так бодну твой чёрный тальник, что он с кор­нем полетит, и выпью всю воду из родника. Сорока испугалась и стала сбрасывать лисёнку каждое утро …

Семь братьев-мышей

19 марта 2018 | Uncategorized

Давным-давно жили на земле семь братьев-мышей. У них была своя юрта величиной с ладонь. Однажды утром проснулись они и увидели, что за ночь снегу навалило — стены скрыло! Сделали братья деревянные лопаты и начали разгребать снег. Целый день трудились, очень проголодались. И вдруг на том месте, где только что отгребли снег, все увидели кусочек масла. …

Почему птицы не говорят

19 марта 2018 | Uncategorized

Это было тогда, когда рога горного козла упирались в небо, а короткий хвост верблюда тащился по земле. Жил на горе Дарбайты быстрокрылый сильный орел. Однажды сидел он у подножия горы, у глубокой норы и подстерегал сурка. От жаркого солнца орел задремал. И вдруг проснулся от крика. Он увидел, что серый ястреб прямо у него из-под …

Дилгижек-оол биле Саасканак

19 марта 2018 | Uncategorized

Булак суг бажы черге, кара тал бажынга Саасканак уя тудуп алгаш чурттап-ла турган. Бир-ле катап кон­чуг улуг мыйыстыг Дилгижек-оол маңнап келгеш: — Оолдарың бирээзин меңээ дүжүр октап бер, бир эвес каап бербес болзуңза, чылдың төрүүр кара талың тура үзүптер мен, ижип турар кара сууңну доңгайтыр пактаптар мен — дээн. — Саасканак күжүр оон корткаштың, Дилгижек-оолга …

Кажар Дилги

19 марта 2018 | Uncategorized

(Салчак  Чанзан  ыткан)           Шыяан ам! Эртенгиниң эртезинде, бурунгунуң мурнунда, Сүт-Хөл шалбаа, Сүмбер-Уула тей, калбак чүве хадып, борбак чүве чуглуп турар шагда, чиңгис чоруп, чиңгирти чуглуп, тениң мыйызы дээринге деңнежип, тевениң кудуруу черинге дөжелип, хүлбүс мыйызы хүнге деңнежип, күжүген безин кудуруктуг турар шагда-даа чүвең иргин ийин аан. Калбак арганы эжелей төрээн, какпак хая …

Кужажык болгаш Хунажык

19 марта 2018 | Uncategorized

(Хертек Чымба Ортуновичиниң ыткан)   Шыяан, эртеңгиниң эртезинде, бурунгунуң буруңгузунда чүвең иргин, Кужажык, Хунажык чурттап чораан. Өөрүннен*, өдээннен аскан Кужажык, Хунажык тыпчып алгаш, бай кижиниң көжүп чой барган коданынга кажаа кылып, хүрээзинге хоюннан бир кужажык, өшкүзүннен бир хунажык азып чыдып калган чүвең иргин. Биеэги Кужажык, Хунажык дээрге: – Азып чыдып калгаш, ам мындыг куруг коданга …

Үш мыйгак, үш ыт

19 марта 2018 | Uncategorized

(Дондук Салчак Дамдынович ыткан)   Эрте-буруңгу шагның ортакы Шамбалыгның оранынга муңгаранчыг улуг соок турган. Ол үеде Үгер деп сылдыс чер кырынга чыткан.  Үгерни Аът: – Какпак дуюум-биле черже киир базыптайн – дээр орта, Инек: – Мен сенден аар мен – дээш,  адыр дуюу-биле базарга, оон үжү  үш мыйгак, үжү үш ыт бооп,  сывыржып алгаш,  дээрже …